Archiwum Państwowe w Bydgoszczy - Archiwa Rodzinne Niepodległej

Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, podobnie jak wszystkie archiwa państwowe w Polsce, realizuje projekt pod nazwą Archiwa Rodzinne Niepodległej. Motywem przewodnim projektu jest wyszukanie i upublicznienie prywatnych zbiorów dokumentów związanych 100- leciem niepodległości Polski. Realizacja przedsięwzięcia zakłada aktywne zaangażowanie społeczności lokalnych w świętowanie 100. rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę.

Chcemy też jak najszerzej uświadomić obywatelom naszego kraju nadzwyczajną rolę i znaczenie osób, rodzin i społeczności lokalnych w odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Ich udział i osobiste zaangażowanie w dzieło walki o niepodległość nierzadko znalazło ślad w zachowanych i przechowywanych z pietyzmem papierach rodzinnych. Zachowane archiwa rodzinne, czasami niedoceniane przez ich posiadaczy, są nieocenionym źródłem historii nie tylko rodzin, ale całych społeczności lokalnych. Byłoby dobrze, gdyby te archiwalia znalazły się jako dary, w posiadaniu archiwów państwowych, których misja polega przecież m.in. na zabezpieczeniu i udostępnianiu państwowego i narodowego zasobu archiwalnego. Zależy nam również na podniesieniu kultury ochrony tych unikatowych pamiątek, w celu ich zachowania dla przyszłych pokoleń.  Kolejnym ważnym zadaniem, które sobie stawiamy jest upublicznienie tych zbiorów lub informacji o nich, chociażby w formie cyfrowej.

W ramach projektu organizujemy punkt konsultacyjny, w których archiwiści będą informować i obsługiwać zarówno te osoby, które zechcą przekazać nam oryginały posiadanych przez siebie dokumentów, jak i te które będą zainteresowane wykonaniem i przekazaniem kopii. Uruchomione zostaną także warsztaty instruktażowe,wramach których będziemy udzielać szczegółowych informacji praktycznych o sposobach zabezpieczania, opisywania archiwaliów oraz właściwych sposobach i warunkach przechowywania. W miarę możliwości przeprowadzane będą także drobne zabiegi konserwatorskie dokumentów przeznaczonych do skanowania. Liczymy na interesujące spotkania i rozmowy zwłaszcza z osobami zdecydowanymi na przekazanie oryginałów posiadanych dokumentów do naszej instytucji. Darczyńcy Archiwum Państwowego w Bydgoszczy otrzymają kopie cyfrowe darowanych archiwaliów.

Archiwum Bydgoskie posiada już materiały archiwalne pochodzenia prywatnego, niekiedy bardzo cenne, przekazane przez darczyńców do naszych zbiorów. Do takich nabytków należą, m. in. archiwalia i księgozbiór ofiarowane przez rodzinę prof. dra. hab. Ryszarda Kabacińskiego, wybitnego bydgoskiego  historyka – mediewisty. Podobną drogą do zasobu AP w Bydgoszczy trafiły zbiory dr Anny Perlińskiej, historyka i archiwistki, przez ponad 30 lat związanej z naszą instytucją oraz Tadeusza Esmana, kierownika Archiwum przed II wojną światową i krótko po jej zakończeniu. O przekazaniu spuścizny archiwalnej do bydgoskiej placówki zadecydowała rodzina dra Edmunda Zarzyckiego, prawnika, historyka prawa zajmującego się represyjnym wykonywaniem prawa przez państwo niemieckie w latach II wojny światowej i okupacji. Podobny charakter mają spuścizny po dr. hab. Tadeuszu Jaszowskim, prawniku, historyku dziejów okupacyjnych Bydgoszczy i regionu oraz prokuratorze Edmundzie Pyszczyńskim, prowadzącym dochodzenia przeciwko zbrodniarzom wojennym.

Szczególnie wartościowy jest również bogaty zbiór archiwaliów przekazany przez dra Andrzeja Boguckiego, gromadzący zwłaszcza archiwalia związane z działalnością, także niepodległościową, Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Swoje materiały przekazał do naszego Archiwum red. Zefiryn Jędrzyński. Powstałe archiwum prasowe zawiera dokumentację redakcyjną oraz wydania historyczne i okazjonalne Gazety Pomorskiej. Do naszego zasobu trafia przekazywana systematycznie dokumentacja działalności politycznej, społecznej i kulturalnej dr. Stefana Pastuszewskiego. Znaczną grupę przekazanych archiwaliów tworzą pamiątki związane działalnością NSZZ ”Solidarność”. Ofiarodawcami byłi, m.in. Maciej Dzierżykraj-Lipowicz, radca prawny i działacz „Solidarności”, Walentyna i Adam Korpalscy, nauczyciele i wykładowcy akademiccy, Jan Kucharski, dziennikarz i działacz „Solidarności” w Gdańsku oraz Jarosław Wenderlich, działacz związkowy i dyrektor bydgoskiej Delegatury NIK.

Mniej liczne były spuścizny darowane Archiwum po,  m. in. Marianie Turwidzie, artyście plastyku, dyrektorze Liceum Plastycznego w Bydgoszczy, literacie i działaczu kultury. Bydgoski fotoreporter prasowy Wojciech Wieszok ofiarował przepustkę swojego dziadka uprawiającą do udziału w plebiscycie na Górnym Śląsku. Krystyna Wolańska-Koperska przekazała do zbiorów album zawierający 75 fotografii dotyczących lokalnych działań organizacji „Selbstschutz”. Do zasobu trafiły także korespondencja por. Janusza Raczkowskiego z obozu w Kozielsku i grypsy więzienne jego ojca Tadeusza Raczkowskiego. Ofiarodawcami dokumentu Jana Kazimierza z 1665 dot. potwierdzenia przywileju na młyn w Raciążu dla Michała Schulza i Anny z Raykowskich i potwierdzający przywilej komtura tucholskiego Zygfryda von Gerlachsheyma z 1363 r. byli Chryzanta i Bogdan Wojciechowscy z Tucholi.

Na przekazanie do zasobu Archiwum Państwowego w Bydgoszczy pamiątek rodzinnych zdecydowali się także obcokrajowcy, związani z naszym obszarem dziejami rodziny. Szczególnym wydarzeniem przed kilku laty było przekazania do Archiwum Bydgoskiego zbioru archiwaliów i pamiątek niemieckiej rodziny von Bethmann-Hollweg, niegdyś rezydującej w pałacu w Runowie koło Więcborka. Na ich decyzji zaważyło głębokie przekonanie, że pamiątki historyczne dotyczące tej ziemi powinny znaleźć się w zasobie tutejszej instytucji, która zapewni im profesjonalną ochronę i wprowadzi do obiegu naukowego. Podobne przekonanie miała Gisela Medzeg, córka właściciela cegielni w Fordonie, która przekazała Archiwum 2 tomy wspomnień swojej matki, Anity Medzeg.   

Obecnie w zasobie Archiwum Państwowego w Bydgoszczy znajduje się wiele archiwów prywatnych, zbiorów, kolekcji i spuścizn. Liczba ofiarowanych archiwaliów stale rośnie, dowodząc rozwoju świadomości historycznej i rozumienia potrzeby zachowania różnorodnych pamiątek rodzinnych przez bydgoszczan.

Mieszkańców miasta gorąco zapraszamy do udziału w naszym projekcie i  odwiedzenia archiwum.

Strona internetowa projektu Archiwa Rodzinne Niepodległej