Archiwum Państwowe w Bydgoszczy - 40 lat Solidarności

Archiwum Państwowe w Bydgoszczy gromadzi dokumenty obrazujące narodziny ruchu Solidarność w Bydgoszczy w 1980 roku oraz jego walkę w obronie praw pracowniczych i obywatelskich przed wprowadzeniem stanu wojennego oraz w jego trakcie. Do zasobu trafiły prywatne zbiory- wydawnictwa, afisze, ulotki i fotografie. Prezentacją niektórych z nich pragniemy w czterdziestolecie wydarzeń z lat 1980 – 1981 przypomnieć te wielkie chwile w dziejach Bydgoszczy i regionu.

1. Pierwsze struktury Solidarności w Bydgoszczy i w regionie
2. Pierwsze spotkanie Bydgoszczan z Lechem Wałęsą i Anną Walentynowicz
3. Strajk okupacyjny rolników w siedzibie ZSL w Bydgoszczy
4. Kryzys Bydgoski
5. Święto 3 Maja w Bydgoszczy w 1981 roku
6. Działalność patriotyczna Solidarności w Bydgoszczy

Pierwsze struktury Solidarności w Bydgoszczy i województwie

W sierpniu i wrześniu 1980 roku w województwie bydgoskim w strajkach uczestniczyli pracownicy ponad 60 przedsiębiorstw. W Bydgoszczy pierwsi zaprotestowali 18 sierpnia 1980 roku pracownicy Zakładów Teleelektronicznych Telkom-Telfa. Międzyzakładowy Komitet Strajkowy w Bydgoszczy utworzono 28 sierpnia 1980 roku. Pierwszym przewodniczącym był Bogumił Nawrocki (Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne), Siedziba była początkowo na terenie WPK, a następnie Zakładów Rowerowych Romet. 30 sierpnia 1980 roku do MKS należały już 42 zakłady.

 Na początku września 1980 roku przewodniczącym MKS został Jan Rulewski a  wiceprzewodniczącymi Krzysztof Gotowski i Marian Grubecki (26 września 1980 roku zastąpiony przez Antoniego Tokarczuka). 4 września 1980 MKS został przekształcony w Międzyzakładowy Komitet Założycielski nowych związków zawodowych (MKZ NSZZ „Solidarność” Regionu Bydgoskiego). Siedziba MKZ mieściła się przy ul. Dworcowej 22, od grudnia 1980 roku przy ul. Marchlewskiego 5. Oddziały MKZ powstały w: Chojnicach, Inowrocławiu, Koronowie, Mogilnie, Nakle, Sępólnie Krajeńskim, Solcu Kujawskim, Świeciu, Szubinie, Tucholi i Żninie. 12 grudnia 1980 roku bydgoski MKZ liczył ok. 90 tys. członków, pod koniec grudnia  komitety założycielskie działały już w 726 zakładach województwa, zrzeszając ponad 200 tysięcy członków. Walny Zjazd Delegatów Regionu Bydgoskiego NSZZ „Solidarność” (19-20 czerwca oraz 4-5 lipca 1981 roku) wybrał statutowe władze związku pod przewodnictwem Jana Rulewskiego. Przed 13 grudnia Region liczył ok. 294 tysiące członków.

Organem prasowym bydgoskiego MKZ od 7 października 1980 było pismo „Wolne Związki” (redaktor naczelny Antoni Tokarczuk). Od 19 stycznia 1981 ukazywał się niezależny „Serwis Informacyjny” (redagowali go Andrzej Cierzniakowski i Halina Lewandowska). Jesienią 1981 oba pisma zastąpiło pismo codzienne „Protest” (redaktor naczelny Ryszard Helak),

Pierwsze spotkanie Bydgoszczan z Lechem Wałęsą i Anną Walentynowicz

W hali widowiskowo-sportowej Astoria w Bydgoszczy 7 października 1980 roku odbyło się spotkanie przedstawicieli zakładowych komitetów założycielskich z regionu (Bydgoszczy, Torunia, Grudziądza, Włocławka) tworzącego się  nowego związku zawodowego Solidarność z udziałem Lecha Wałęsy i Anny Walentynowicz. Omówili oni stan organizacyjny i perspektywy Solidarności, odpowiedzieli na szereg pytań oraz wezwali mieszkańców do poparcia tworzącego się związku. Przed halą zgromadzili się bardzo licznie mieszkańcy Bydgoszczy. 

Strajk okupacyjny rolników w siedzibie ZSL w Bydgoszczy

Bydgoszcz była miejscem głośnego protestu rolników indywidualnych domagających się rejestracji Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Solidarność Rolników Indywidualnych. 8 lutego 1981 roku rolnicy manifestowali na Starym Rynku. W marcu tego roku rozpoczął się strajk okupacyjny rolników w siedzibie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w Bydgoszczy. Porozumienie gwarantujące rejestrację rolniczej Solidarności zawarto 17 kwietnia 1981 roku.

Kryzys Bydgoski

W poparcie postulatów strajkujących w Bydgoszczy rolników włączyła się bydgoska Solidarność. 19 marca 1981 roku na posiedzeniu Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy pobito zaproszonych przedstawicieli Solidarności – Michała Bartoszcze, Mariusza Łabentowicza i Jana Rulewskiego. Zapoczątkowało to tak zwany „kryzys bydgoski”. 20 marca 1981 roku zaczął się strajk w regionie. 23 marca w Bydgoszczy zebrała się Krajowa Komisja Porozumiewawcza i podjęła uchwałę o ogólnopolskim strajku ostrzegawczym. 27 marca zadecydowano o strajku generalnym od 31 marca. Jednak dzień przed tą datą zawarto tak zwane „porozumienie warszawskie”, na mocy którego Solidarność zrezygnowała z przewidzianej akcji strajkowej. 17 kwietnia 1981 roku zawarto porozumienie bydgoskie gwarantujące rejestrację Solidarności Rolników Indywidualnych.

Święto 3 Maja w Bydgoszczy w 1981 roku

Wielką manifestacją poparcia bydgoszczan dla idei Solidarności była Msza Święta i uroczystości pod pomnikiem Walki i Męczeństwa z okazji Święta Narodowego 3 Maja. Bydgoszczanie tłumnie zapełnili Stary Rynek i okoliczne ulice. Pełne odniesień historycznych kazanie wygłosił pochodzący z Bydgoszczy sufragan gnieźnieński biskup Jan Michalski.

Działalność patriotyczna Solidarności w Bydgoszczy

Obok działalności związkowej bydgoscy działacze Solidarności zwracali dużo  uwagi na inicjowanie innych wydarzeń patriotycznych oraz edukację narodową przez prowadzenie działalności wydawniczej. Punkt kolportażu wydawnictw w siedzibie Zarządu Regionu cieszył się dużym powodzeniem.